Njena priča je veoma zanimljiva … čak i uspomene … kao i rođendanski pokloni u tinejdžerskom dobu. Shukrije Gashi, rođena u februaru 1960. godine u Prištini, bivša  je politička zatvorenica, pravnik i pesnikinja. Ona 20 godina doprinosi izgradnji mira i vodi centar za upravljanje sukobima na Kosovu – Partners Kosova i učestvovala je tokom 400 slučajeva posredovanja.

Ono sto nosi iz svog detinjstva kao uspomene su razgovori sa majkom, ocem i bakom o povredi prava Albanaca i rodne nejednakosti.

Odrasla je u porodici sa nacionalnim i obrazovnom pozadinom i odgojena je sa čistim nacionalnim i obrazovnim osećanjima.

Shuki, pazi, nemoj razgovarati sa prijateljima o našim večernjim razgovorima, o kršenju prava Albanaca, jer će doći UDBA i uhapsiće zbog toga muškarce i dečake, možda i tebe … ne znam kćeri moja da li će doći taj dan kada će žene Albanke govoriti u skupštini albanski za jednak rad sa muškarcima?, priseća se reči koje joj je majka govorila.

Njena majka, koja je sa tri godina ostala bez oca, jer ga je ubila  srpska žandarmerija, govorila bi Shuki kako je težak život bio za njenu porodicu, odnosno za žene. Nju (Hafiju – Shukinu majku) njeni stričevi nisu ni pitali za mišljenje kada je Ahmet (njen suprug) zatražio za nevestu, jer sto mu se dopala kada ju je video u selu, tada je imala 14-15 godina.

Ona (žena) je kao panj usred sobe, tako da onaj ko zaluta spotakne se o nju, i psuje je i kune, moja kćeri. Posebno mi devojke, ostale smo višestruko sirote; bilo je to teško vreme, nikad se ne vratilo“, govorila je majka Shuki o vremenu kada su joj ubili oca.

Kada je odrasla, dobila je poseban i značajan poklon, ali i zanimljiv za to vreme. Ahmet (njen otac) joj je predao kopiju ključa glavnog ulaza u kuću. „Shuki, sada si odrasla i više nema potrebe da te majka čeka – noću da ti otvara vrata kada se vraćaš kući. Ulazi i izlazi kad god to želiš. Ahmet je vaspitan, liberalan i duhovit čovek, rekle su prijateljice Shuki.

Baka, majka i otac su su inspirisali Shuki da se bori za veća prava žena. Njena baka je uživala veliko poverenje muškaraca, ne samo ukućana, već́ i seoskih starešina kada su se tražila rešenja zajednice zbog različitih neslaganja. Njena reč imala je veliku težinu u odajama poznatih ljudi, bila je tradicionalna posrednica  i neko ko miri ljude. Često, kako se Shuki seća, slučajno je susretala muškarce velikih brkova, koji su tražili savet od njene bake.

Danas Shuki radi kao izvršni direktor Centra za upravljanje konfliktima. Jedinstvenost ovog programa je bila i ostaje, promena kulture razmišljanja žena i muškaraca, od konvencionalnog razmišljanja na kritički način razmišljanja i delovanja na rodnim i pitanjima jednakosti između muškaraca i žena. Ona se i danas puno bori kroz, kako kaže Shuki, „Rodna sočiva“ za postizanje rodne ravnopravnosti.

Ovaj centar je realizovao brojne inicijative, kao što su: program posredovanja i izrada prvog Projekt zakona za posredovanje Kosova. Ova inicijativa je razvila obuku za mlade posrednike, omogućujući pristup rešavanju različitih konteksta i sporova; Program za borbu protiv nasilne verske radikalizacije koje dovode do terorizma, projekat koji je kroz kritičko mišljenje tretirao teme radikalizacije učenika srednjih škola.

Shuki, aktivistkinja koja već́ decenijama promoviše medijaciju i ljudska prava, nada se da će jednakost i osnaživanje žena na Kosovu biti potpuna kada budemo imali  jednakost na svim nivoima donošenja odluka, kada budemo imali žene na vodećim pozicijama kao što su premijer, predsednik, ministarka, posebno ministarka Ministarstva odbrane i Ministarstva spoljnih poslova, itd.

Kad god muškarci i žene reaguju na zaštitu rodne ravnopravnosti i ljudskih prava, za mene je praznik. Najviše razočarenje za mene ostaje status žena žrtava seksualnog nasilja tokom rata na Kosovu (1998-1999), i nedostatak međunarodne pravde koja bi Miloševićev režim, uključujući i deo tog režima koji je još uvek aktivan u Beogradu, optužila i osudila za genocid na Kosovu i Bosni „, kaže ona.

Shuki je takođe bila članica Upravnog odbora Kosovske ženske mreže, zamenik komesara Komisije o pravnoj pomoći na Kosovu i članica Regionalne komisije za utvrđivanje činjenica o ratnim zločinima.

Aktivista

Rrëfimi i saj është tejet interesant së bashku me kujtimet  dhe dhuratat për datëlindje në adoleshencë.

Shukrije Gashi e lindur në muajin shkurt të 1960-ës në Prishtinë, një ish e burgosur politike, avokate e poete, tash e 20 vite ka kontribuar në ndërtimin e paqes duke udhëhequr Qendrën për Menaxhimin e Konflikteve – Partners Kosova dhe ka marrë pjesë në afër 400 raste të ndërmjetësimit.

Kujtimet nga bisedat me nënën, babain dhe gjyshen për të drejtat e shkelura të shqiptarëve dhe pabarazinë gjinore, janë kujtimet që ajo bartë me vete për fëmijërinë e saj. E rritur në një familje me të bëma kombëtare dhe arsimore, ajo ishte ushqyer me ndjenja të pastra kombëtare dhe arsimore.

”Shuki, kujdes mos fol me shoqe dhe shokë për bisedat tona mbrëmjeve rreth të drejtave të shkelura të shqiptarëve, sepse vjen UDBA i arreston burrat e djemtë, ndoshta edhe ty…Nuk e di moj bijë a vjen dita jonë, ndonjëherë që gratë shqiptare me fol në kuvend shqip për punë të barabartë me burrat?”, i kujton Shuki fjalët që nëna e saj ia thoshte.

Nëna e saj, e cila kishte mbetur pa baba në moshën 3 vjeçare, sepse ia kishte vrarë xhandarmëria serbe, i tregonte Shukit se sa e vështirë ishte jeta për familjen e saj, respektivisht për gratë. Atë (Hafijen – nënë e Shukit) as që e kishin pyetur xhaxhallarët e saj kur Ahmeti (burri i saj) e kërkoi për nuse kur ajo ishte 14-15 vjeçare sepse e kishte pëlqyer kur e kishte parë në katund.

“Ajo (gruaja) mbetej si një cung në mes të dhomës që kush të endet merr në thua në të dhe e nëmë ose e shanë moj bijë. Sidomos ne vajzat, mbetem shumëfish jetime; ishte kohë e vështirë ajo dhe kurrë mos u ktheftë”, i thoshte nëna Shukit kur asaj ia vranë babain. Kur ajo u rrit, e pranoi një dhuratë të veçantë dhe me shumë kuptim, por edhe interesante për këtë kohë. Ahmeti (babai i saj) ia dhuroi  kopjen e çelësit të hyrjes kryesore të shtëpisë. ”Shuki, tash je rritur mjaft dhe nuk ke më nevojë për pritjet e nënës tënde natën për të ta hapur derën, kur ti të kthehesh në shtëpi. Hyr dhe dil kur të duash. Ahmeti është njeri me edukatë, liberal dhe me shpirt të madh, i thanë shoqet Shukit.

Ishin prindërit dhe gjyshja ata që e frymëzuan Shukin të luftojë për më shumë të drejta të grave. Gjyshja e saj ka gëzuar besimin e madh të burrave, jo vetëm të atyre të shtëpisë, por edhe të pleqnarëve të lagjes për të pleqnuar rreth gjetjes së zgjidhjeve të problemeve të komunitetit për ngatërresa të ndryshme. Fjala e saj ka pasur peshë të madhe në odat e burrave, të njohur si ndërmjetësues tradicional dhe pajtimtarë. Shpeshherë, ashtu siç e kujton Shuki, ka rastisur që të takojë burra me mustaqe të mëdha, duke kërkuar këshilla nga ajo.

Sot Shuki punon si drejtoreshë ekzekutive Qendrën për Menaxhimin e Konflikteve E veçanta e këtij programi, ka qenë dhe mbetet, ndryshimi i kulturës së të menduarit te gratë dhe burrat, nga të menduarit konvencional në atë të menduarit dhe vepruarit kritikë për çështjet gjinore dhe barazinë në mes të burrave dhe grave. Ajo sot lufton shumë përmes, siç thotë Shuki “thjerrëzave gjinore” për realizimin e barazisë gjinore. Kjo qendër ka implementuar shumë nisma si: Programi i Ndërmjetësimit & Hartimi i Projektligjit të parë për ndërmjetësim të Kosovës. Kjo nismë ka zhvilluar trajnime për ndërmjetësuesit e rinj, duke u mundësuar qasjen e zgjedhjes së konteksteve dhe mosmarrëveshjeve të ndryshme; Programi për luftimin e radikalizmit të dhunshëm fetar që shpie në terrorizëm, projekt i cili përmes mendimit kritik ka trajtuar temat e radikalizmit me nxënësit e shkollave të mesme.

Shuki, një aktiviste e cila për dekada ka promovuar ndërmjetësimin dhe të drejtat e njeriut, shpreson se barazia dhe fuqizimi i grave në Kosovë do të bëhet kur do të kemi barazi në nivelet e vendimmarrjes, kur do të kemi gra në pozitat e udhëheqjes, si kryeministre, kryetare, ministre, në veçanti ministre e Mbrojtjes dhe  ministre e Punëve të Jashtme etj.

Sa herë që gratë dhe burrat reagojnë për mbrojtjen e të drejtave gjinore dhe të drejtave të njeriut, për mua është një festë. Më dëshpëruesja mbetet statusi i grave viktima të dhunës seksuale gjatë luftës së fundit në Kosovë (1998-1999), si dhe mungesa e vullnetit të drejtësisë ndërkombëtare që regjimin e Millosheviçit, duke përfshirë edhe një pjesë të atij regjimi ende aktiv në Beograd, për ta paditur dhe dënuar për gjenocid në Kosovë dhe në Bosnje”, thotë ajo.

Shuki ishte gjithashtu anëtare e Bordit të Rrjetit të Grave të Kosovës, zëvendës komisionere  e Komisionit të Ndihmës Ligjore në Kosovë dhe anëtare e Komisionit Rajonal për Themelimin e Fakteve rreth Krimeve të Luftës.

Aktiviste

Her story is very interesting along with her memories and birthday gifts in adolescence. Shukrije Gashi, born in February 1960 in Prishtina, a former political prisoner, lawyer and poet, has for the past 20 years contributed to building peace by leading the Kosovo Conflict Management Center – Partners Kosova, and has participated closely in 400 mediation cases.

Visions from conversations with her mother, father and grandmother about the violated rights of Albanians and gender inequality are the memories she carries with her from her childhood. Grown up in a family with national and educational background, she was fed with pure national and educational feelings.

„Shuki, be careful not to talk with friends about our evening talks about the violated rights of Albanians, because UDBA can arrive and arrest men and boys, maybe even you! … – her mother advised. She further continued saying that she did not know whether the day would ever come for Albanian women to speak in the Albanian Assembly for equal work with men! – she remembers the words her mother told her.

Her mother, who had remained without a father at the age of three because he was killed by the Serbian gendarmerie, and life was very difficult for her family after this murder, respectively for women. She talks about her mother and how she was not even asked about her will to get married. (Hafije – Shuki’s mother) was not even asked by her uncles when Ahmet (her husband) asked for a bride when she was 14-15 years old because she liked her when she saw her in the village.

She talks about the murder of her grandfather and how her mother felt after his death. She remembers her words telling her that she and other women remained like a stump in the middle of the room, as if cursed by life. Especially for them as girls they remained as multiple orphans; it was a tough time, I wish it never turns back,“ Shuki was told by her mother when her father was killed. When she grew up, she accepted a special, meaningful, but interesting gift for that time. Ahmeti (her father) handed her a copy of the key to the main entrance of the house. „Shuki, now you have grown up and you no longer need your mother’s expectations – to open the door for you at night when you return home. Get in and out whenever you want to. Whereas her friends considered her father to be a polite man, liberal, and soulful.

Her grandmother, mother and father inspired Shuki to fight for more rights for women. Her grandmother enjoyed the great trust of men, not just those of the home, but also the middle-aged nursing mummies to find solutions to the problems of the community for various confusion. Her word had great weight in the chambers of well-known men, as traditional mediators and subscribers. Often, as Shuki remembers, it has happened to meet men with big mustache, seeking advice from her.

Today Shuki works as Executive Director at the Conflict Management Center. The specificity of this program has been and remains, changing the culture of thinking to women and men, from conventional thinking to thinking and acting critically to gender issues and equality between men and women. She struggles very much through, as Shuki says „gender lentils“ for the realization of gender equality.

This center has implemented many initiatives such as Mediation Program & drafting of the first Kosovo Mediation Project. This initiative has provided training for young mediators, enabling access to contextual diversification and disagreement; the program for combating the violent religious radicalization leading to terrorism, a project which through critical media has addressed the topics of radicalization with high school students.

Shuki, an activist who for decades has promoted mediation and human rights, hopes that equality and empowerment of women in Kosovo will be done when we have equality in decision-making levels when we have women in leadership positions, as prime minister, mayor, minister, in particular, the Minister of Defense, Ministry of Foreign Affairs etc. „Whenever women and men react to the protection of gender rights and human rights, it is a celebration for me. The most desperate is the status of women victims of sexual violence during the recent war in Kosovo (1998-1999), as well as the lack of will of international justice to prosecute and convicts Milosevic regime, including a part of that regime, which is still active in Belgrade, for genocide in Kosovo and Bosnia,“ she says.

Shuki was also a member of the Kosovo Women’s Network Board, Deputy Commissioner of the Kosovo Legal Aid Commission, and a member of the Regional War Crimes Founding Commission.

Activist

Leave a Comment

Ваша адреса е-поште неће бити објављена. Неопходна поља су означена *