Rada Iveković (72) rođena je u Zagrebu (Jugoslavija). Nema roditelje niti decu, jedini član porodice je suprug Goran Fejić, rođen u Sarajevu.

Kada su je pitali da kaže nešto o svom karakteru, rekla je da nije sigurna šta bih mogla da kaže o sebi u nekoliko rečenica jer ne bih želela da odgovori na način u kome su ljudi skloni da sebe predstave u najboljem svetlu. Misli da je bolje da drugi procene. Možda se radi o tome – da  je ona konstantno menjala discipline, poslove i mesta boravka. Ona je u suštini želela jednu stvar – da rat i nasilje, pogotovo nasilje i nepravda nad ženama, nestanu.

Veruje da je bila te sreće što je imala srećno detinjstvo i da je lično izbegla rat i živela u vreme mira u Jugoslaviji (1945-1991). Naivno i pogrešno, u to je vreme mislila da mir traje doživotno. Imala je brojne prijatelje i ljude kojima se divila, i ne želi ni jednog od njih da zaboravi. U kontaktu je sa mnogima od njih. Jedna stvar koju ne može da zaboravi jeste Jugoslavija koja, ma koliko nesavršena i autoritarna, misli da je nesumnjivo bila bolja od uslova koje danas imamo na nekadašnjem jugoslovenskom prostoru. I svakako, nikada se ne zaboravljaju roditelji, i u njenom sećanju oni pripadaju istom skupu kao i ta zemlja.

Izjavila je, da je danas borac protiv nejednakosti a da je njena prva motivacija za borbu protiv ugnjetavanja žena krenula iz rane mladosti kada je posmatrala nejednakost moći između njenog oca i njene majke, a kasnije tu isu nejednakost u društvu i na radnom mestu. Iako njen otac nije bio nasilan patrijarhat je na kućnom nivou kao i na društvenom i državnom nivou bio očigledan. Mislila je da to nije pravično prema ženama. Njen otac je umro pre nego što se razvila u feministkinju (ali bi je verovatno podržao samo zato što je njegova ćerka, iako nije sigurna da bi podržao feminističku stvar uopšteno). Njena majka ju je u svemu podržala, iz tvog izvora i danac crpi energiju, dugo nakon njene smrti. Što se tiče njene generacije feministkinja, rugali su im se kada ih nisu napadali, većinom muškarci, kolege, novinari i uopšte štampa (sa jako malo izuzetaka, ali ih je bilo nekoliko).

One su podržavale jedna drugu, što je vrlo važno. Zadovoljstvo je to da su, u mestima u kojima je živela, osnovni feministički stavovi i zahtevi, posebno oni o nasilju nad ženama, postali zvanično prepoznati i priznati, kao i uopšteni. Ovo nije svuda slučaj, ali postoji spor napredak u prihvatanju feminističkih zahteva, što nimalo ne znači da su žene postale jednake (u smislu jednakih prava ili ravnopravnosti na mestima gde su ih, manje ili više nedavno, postigle).

Za njenu generaciju u Jugoslaviji, njihovo prvo javno angažovanje u pokretanju ženskih pitanja i njihova dugogodišnja istrajnost u većim gradovima od kraja sedamdesetih (1970…), bili su od velike važnosti i omogućili im da nauče više, da razviju feminističko znanje, da dalje prošire svoj aktivizam kao i da razviju praktično političko znanje.

Seća  se ovih ranih aktivnosti. Šta je bilo specijalno u svemu tome: blizina ličnog političkog angažmana kao feministkinje sa profesionalnim angažovanjem mnogih od njih. Ponavljale su feministički slogan „Lično je političko“ ili „Sve je političko“, ali je to zaista bilo tako. Jedno glavno pitanje koje je nastalo iz tog prvog angažmana bila je očigledna blizina onoga što su tada nazivale ženskim pitanjem i nacionalnog pitanja (kasnije je sa Julie Mostov uredila knjigu pod nazivom „From Gender to Nation“ – „Od roda do nacije“).

Najsrećniji trenutak njenog aktivizma bio je gledanje feminističkog pokreta kako raste kroz godine, i žene koje postaju smelije i otvorenije.

Misli da je obrazovanje najvažnije, kako u školama tako i u porodici i društvu. Pogotovo obrazovanje dečaka i muškaraca. „Osnaživanje žena“ pomaže, ali je i postalo opšte priznati slogan koji dolazi iz ideje za rodnu jednakost. Svakako da treba osnažiti žene, ali je važno shvatiti u kojem društvu i pod uslovima koje politike će se one osnažiti?

Smatra da  se moramo boriti za politiku, za politički projekat.

Osnaživanje dolazi unutar paketa politike koja se uzima u celini.

Važno je sa ženskim zahtevima ići dalje od političkih uslova i nacionalizama kakvi postoje u stvarnosti, i da se ovi prevaziđu u pravcu novih i boljih političkih konfiguracija koje mogu biti prijateljskije i za žene i muškarce.

„Osnaživanje“ žena ne deluje protiv muškarca, iako ih ovi poslednji, u njihovom uskom smislu, mogu smatrati kao pretnju, što ono nije. Muškarci su (iako ne svi muškarci) uvek imali lakši pristup javnoj vlasti/moći. Za žene ima više prepreka. Ali, da li žene žele isti pristup moći/vlasti kao i muškarci unutar društva kakvo jeste, i takve državne politike? Ona u to sumnja.

Nema ulogu u društvu, niti ima odgovornosti. Sebe smatra univerzitetskom profesorom u penziji. Radi kod kuće, što znači da čita i piše za svojim stolom.

Ne misli da njeno čitanje i pisanje imaju neki društveni uticaj. Ali veruje da naša razmena saznanja (sa feministkinjama, postkolonijalstkinjama, dekolonijalistkinjama, imigrantkinjama i izbeglicama svih nacionalnosti i rodova) kao i objavljivanje i podela svega toga sa drugima ima društveni uticaj: to zahteva vreme i prostor. Tokom vremena (preko prošlih 40 godina ili više) videla je veliki napredak žena i feministkinja u prostorima Jugoslavije, zapadne Evrope, ali isto i na drugim prostorima sa kojima se upoznala, kao u Indiji, Tajvanu i drugde.

Sa druge strane, podseća nas da ne smemo zaboraviti da takav napredak feminističkih ideja često dovodi do novih i neočekivanih sukoba iz različitih ukrštanja i aktera. Radila je i objavljivala na temu azijskih filozofija, feminističke teorije, teorije prevoda i tzv. “južnih” epistemologija i nada se da su imale barem neki mali ograničeni uticaj na neke od čitalaca i studenata. Ne misli da je sama imala neki širi društveni uticaj. Smatra da za „ove“ stvari treba vremena tokom života jedne osobe.

Aktivista

More Posts

Për karakterin e saj thotë se nuk ndjehet shumë e sigurt për ta shpjeguar me fjalë dhe nuk do të përgjigjet sipas prirjes që jemi mësuar të dëgjojmë, për të përfaqësuar veten në një dritë pozitive. Ajo beson se të tjerët mund ta vlerësojnë më lehtë këtë gjë. Ndonëse sipas saj, ka të bëjë me faktin që ka ndryshuar vazhdimisht në disiplina, punë dhe qytete të banimit. Rada ka dashur në thelb një gjë – që lufta dhe dhuna, veçanërisht dhuna dhe padrejtësia ndaj grave, të zhduken.

Tek sa e shpaloste fëmijërinë e saj ajo beson se ka qenë me fat që ka pasur një fëmijëri të lumtur, personalisht i ka shpëtuar luftës dhe ka jetuar në një kohë paqeje në Jugosllavi (1945-1991). Me naivitet dhe gabimisht, në atë kohë mendonte se paqja do ekzistonte përgjithmonë. Ka pasur shumë miq ose persona që i admironte.

Sot, si luftëtare e pabarazisë thotë se motivimin për ta luftuar shtypjen e gruas e ka nisur qysh ne familje, duke e vëzhguar gjendjen e pabarazisë në pushtet midis babait dhe nënës, më vonë në shoqëri dhe në punë. Megjithëse babai i saj nuk ishte i dhunshëm, patriarkati si në nivel shtëpie ashtu edhe në nivelin e shoqërisë dhe shtetit ishte i qartë. Një gjë të tillë Rada e konsideronte të padrejtë për gratë. Babai i saj vdiq para se ajo ta zhvillonte feminizmin e saj, dhe se ai do ta kishte mbështetur vetëm sepse isha bija e tij, megjithëse ajo nuk është e sigurt se ai do ta kishte mbështetur çështjen feministe në përgjithësi. Ndërsa, për nënën ajo thotë se e mbështeti në çdo gjë, sidomos në këtë rrugëtim. Sa i përket brezit të saj të feministëve, u tallën, kurrë nuk u sulmuan, nga shumica e personave, kolegëve, gazetarëve dhe shtypit në përgjithësi (me shumë pak përjashtime, por ka pasur disa).

“Ne mbështetëm njëra-tjetrën, gjë që ishte shumë e rëndësishme. Kënaqësia është se, në vendet ku kam jetuar të paktën, pozitat dhe kërkesat themelore feministe, veçanërisht ato për dhunën kundër grave, janë bërë zyrtarisht të njohura, të pranuara dhe janë përgjithësuar. Kjo nuk është e vërtetë kudo, por ka një progres të ngadaltë në pranueshmërinë e pretendimeve feministe, gjë që nuk do të thotë aspak se gratë janë bërë të barabarta (pavarësisht të drejtave të barabarta në vendet ku ato i kanë, apo pak a shumë kohëve të fundit, i kanë pranuar këto drejta)”, potencoi ajo.

Për brezin e Radës në Jugosllavi, angazhimi i saj i parë publik në ngritjen e çështjeve të grave dhe këmbënguljen për disa vite në disa qytete të mëdha nga fundi i viteve shtatëdhjetë (1970 …), ishte me rëndësi të madhe dhe u lejoi të mësonin më shumë, të zhvillojnë njohuritë feministe, të përhapim më tej aktivizimin e tyre dhe të zhvillojnë gjithashtu njohuri praktike politike.

“Mbaj mend ato aktivitete të hershme. Ajo që ishte e veçantë për të gjitha: afërsia e angazhimit politik personal si feministe, me angazhimin profesional të shumë prej nesh. Ne e përdornim sloganin feminist që ‘personalja është politike’ ose ‘gjithçka është politike’, por ishte shumë e vërtetë. Një çështje kryesore e lindur nga ky angazhim i parë ishte afërsia e siç e quajtëm atëherë çështja e grave dhe çështja kombëtare (me Julie Mostov më vonë, redaktova një libër me titull ‘Nga gjinia tek kombi’), shpalosi Rada.

Si momenti më i lumtur i jetës së saj është rritja e aktivizmit feminist përgjatë viteve dhe tek sa i sheh gratë të bëhen të guximshme dhe të sinqerta.

Atë e ka përcjellë guximi të ndërtojë projekte të mëdha, duke besuar se arsimimi është i rëndësishëm, si në shkollë, në familje ashtu edhe në shoqëri, veçanërisht edukimi i djemve dhe burrave.

„Fuqizimi i gruas ndihmon”, por gjithashtu është bërë një slogan banal i pranuar në përgjithësi që sipas saj vjen me burimet kryesore. Rada thotë se sigurisht që gratë duhet të fuqizohen, por është e rëndësishme të kuptohet se në cilën shoqëri dhe në kushtet e së cilës politikë duhet të jenë të fuqizuara.

“Ne duhet të luftojmë për politikën, për një projekt politik. Fuqizimi vjen brenda paketës së politikës dhe politikave të marra si një e tërë. Është e rëndësishme të shkosh me pretendimet e grave përtej kushteve politike dhe nacionalizmave ashtu siç janë me të vërtetë, për t’i kapërcyer ato në funksion të konfigurimeve të reja dhe politikave më të mira që do të ishin më miqësore ndaj grave dhe burrave. Fuqizimi i grave nuk punon kundër njerëzve, edhe pse këto të fundit në mendjen e tyre të ngushtë ndonjëherë mund ta shohin atë si një kërcënim, i cili në të vërtetë nuk është i tillë. Burrat (edhe pse jo të gjithë) gjithmonë kanë pasur qasje më të lehtë në pushtetin publik. Për gratë ka më shumë pengesa. Por a dëshirojnë gratë të kenë qasje të njëjtë në pushtet sikurse burrat brenda shoqërisë, ashtu siç janë dhe politikat shtetërore? Unë dyshoj.”, tha ajo.

Ndërsa, sa i përket rolit të saj në shoqëri, ajo thotë se nuk ka asnjë rol në shoqëri, nuk ka përgjegjësi. Ajo është thjesht një profesoreshë në pension që punon në shtëpi, që do të thotë që lexon dhe shkruan në tavolinën e saj të punës.

Edhe pse Rada nuk beson se leximi dhe shkrimi i saj ka ndonjë ndikim social, por, për të ndarja e njohurive, si dhe publikimet dhe ndarjet e tyre (me feministet, postkolonialistet, dekolonialistet, emigrantët dhe refugjatët e të gjitha kombësive dhe gjinive) ka një ndikim social: kërkon kohë dhe hapësirë. Me kalimin e kohës (gjatë 40 viteve të fundit) ajo ka parë përparim të madh të grave dhe feministëve në hapësirën ish-Jugosllave, në Evropën Perëndimore, por edhe në vende të tjera të njohura, si: India, Tajvani apo të tjerët. Nga ana tjetër, Rada thotë se ne s’duhet të harrojmë se një përparim i tillë i ideve feministe shpesh sjell konflikte të reja dhe të papritura nga kryqëzimet e ndryshme që ndodhin. Një gjë të tillë ka arritur ta kuptojë teksa po punonte në botimin e filozofisë aziatike, teorive feministe, teorive të përkthimit dhe epistemologjisë jugore, si shkak që të ketë sado pak ndikim social.

Aktiviste

More Posts

Rada Iveković (72) was born in Zagreb (Yugoslavia). No parents or children, the only member of the family is her husband Goran Fejić, born in Sarajevo.

When she was requested to say something about her character, she stated that she was not sure what she wanted to say in words, and also she did not want to respond as people are used to present themselves in the best positive way. She thinks that others can better estimate this. Perhaps, this is due to the fact that she constantly changed her disciplines, jobs and places of residence. Rada has essentially wanted only one thing – that the war and violence, especially violence and injustice against women, disappear.

She feels that she was fortunate enough to have had a happy childhood and that she personally avoided the war and lived in the time of peace in Yugoslavia (1945-1991). Naively and wrongly, at that time, she thought that peace lasts forever. She had many friends and people she admired, and she did not want to forget any of them. She is still in touch with many of them. One thing that one cannot forget is Yugoslavia, which, although imperfect and authoritarian, still and undoubtedly was better than the nowadays conditions in the territories of the former Yugoslavia. And certainly, her parents are never forgotten, and in her memories, they belong to the same gathering as that country.

Today as a warrior of inequalities, she states that her motivation to fight against the oppression of women early in her family as all started at a young age when she was watching the inequality in power between her father and mother, and later in society and at work place. Although her father was not violent, the patriarchate was at home and at the social and state level was obvious. She thought it was not fair to women. Her father died before she became a feminist (but he would probably only support her because she was his daughter, though she is not sure if he would support the feminist thing in general). Her mother supported her in every way, so she is still feeding herself on that source, long after her death. As for her generation of feminists, they were mocked, mostly by men, colleagues, journalists and media in general (with exceptions, but there were only few).

“We supported one-another, which is very important. It is a pleasure that, in the places where I lived, basic feminist attitudes and demands, especially those concerning violence against women, became officially recognized and acknowledged in general. This is not the case everywhere, but there is a slow progress in accepting feminist demands, which does not mean that women have become equal (in terms of equal rights or equality in places where they are, more or less recently)” – it is quoted by her.  

Rada unfolds some important information in regard to her generation in Yugoslavia, whose first public engagement in the initiative to address women’s matters and their long-term persistence in larger cities since the late 1970s (1970 …) were of great importance and enabled them to learn more, to develop feminist knowledge, to continue expanding their activism as well as developing practical political knowledge. These are the early activities. What was special about everything: the proximity of personal political engagement as a feminist with the professional engagement of many of them. They repeated the feminist slogan „Personal is Political“ or „Everything’s Political“, but everything was real!  One major issue arising from this first engagement was the apparent proximity of what they referred to as “women’s matters” and the national question mark (later, Julie Mostov edited a book called „From Gender to Nation“)

The happiest moment of her activism was to watch the feminist movement growing through the years, and to the women who become smarter and more open.

She thinks education is the most important thing, both in schools and in family and in society. Especially the education of boys and men. „Empowerment of women“ helps, but it has also become a commonly recognized slogan coming from the gender mainstream. Certainly, women need to be empowered, but it is important to understand which society and under what policies will they empower them? She thinks people have to fight for politics, for a political project. Empowerment comes within the policy package that is taken in full. It is important for female demands to go beyond the political conditions and nationalities that exist in reality, and to overcome them in the direction of new and better political configurations that may be more friendly for both women and men.

„Empowering“ women will not bring any harm against men, although the latter, in their narrow sense, can see this as a threat, but in reality, it is not. Men (though not all men) always had easier access to public authority/power. There are more obstacles for women. But, do women want the same approach to power/authority and state policies as men in the society they live? She doubts it!

Currently she has no role in society, she has no responsibility. She considers herself as a retired university professor. She works at home, meaning she reads and writes by her desk.

She does not think her reading and writing have some social influence. But she believes that our exchange of knowledge (with feminists, post-colonists, de-colonists, immigrants and refugees of all nationalities and generations) as well as publishing and sharing all that with others, has a social impact: it requires time and space. During the time (over the past 40 years or more) she saw the great advancement of women and feminists in the areas of Yugoslavia, Western Europe, but also in other places she went to, such as in India, Taiwan and others.

On the other hand, Rada states that we must not forget that such advances in feminist ideas often lead to new and unexpected conflicts from different crossings and actors. She worked on and published on the subject of Asian philosophies, feminist theory, translation theory and so on. „Southern“ epistemology and hope to have at least some limited influence on some of the readers and students. She did not think she had any wider social influence herself. She thinks that these „things“ need time over a person’s life.

Activist

More Posts

Leave a Comment

Ваша адреса е-поште неће бити објављена. Неопходна поља су означена *