Nevenka Rikalo (61),  živi u Ugljaru. Njenu porodicu čine ćerka, dva sina i tri unučeta.

Reči koje najbolje opisuju njen karakter su pre svega„tolerancija“, zatim „aktivna“ i „komunikativna“, jer sebe smatra osobom koja  je uvek spremna da pomogne drugima i da se  bori za principe u koje veruje.

Živela je u jednoj složnoj porodici, gde je majka uvek brinula i  vodila racuna o tri kćeri. Naučene su i vaspitavane da nema muških i ženskih poslova i da se mora poštovati reč starijih.

Njena porodica je živela u Kosovu Polju, u  železnickoj koloniji, imali su srećno detinjstvo u kome će svi dani biti obojeni majčinom pažnjom, ljubavlju, pažnjom i smehom i lepim druženjem sa njenim mlađim sestrama. Njeno detinjstvo je bilo baš takvo, lepo, bezbrižno i ispunjeno stvarima koje suje činile neobično srećnom. Volele su da se igraju sa ostalom decom  iz komšiluka. Bila je nestašno dete, ali je mama nikada nije grdila, čak ni onda kada bi zanesena igrom umesto da pročita lektiru, trčala sa drugarima da igra loptu. Sada posle toliko godina vidi da sunjeno detinjstvo i mladost bili ispunjeni nekim drugim lepim i zanimljivim druženjima (bila je članica folklora, ućestvovala na radnim akcijama) i u to vreme je bila čast postati članica Socijalističke Omladine, a kasnije ičlanica Saveza Komunista.

  Imala je, i danas ima nekoliko prijateljica koje je vole divnu i pažljivu majku koja se trudila da joj ispuni svaku želju, i sestre koje su je bodrile i ulivale joj dodatnu snagu da istraje i ne posustane, čak i onda kada  bi pomislila da loši dani nikako ne prolaze. Dva dana napada na srpsko civilno stanovništvo sastojala su se od masovnog progona Srba. Ostao je 17.03.2004. godine, iza nje i njene porodice. Taj dan se, kako kaže, ne zaboravlja. Za tri dana ( od 17-19. marta) proteran je veliki broj Srba i drugog nealbanskog stanovništva, oskrnavljeni srpski kulturno-istorijski spomenici. Te noći, 17. marta, rizikujući svoj zivot, iako izubijana, modra od batina,odlazila je policijskim kolima i iz zapaljenih srpskih kuća izvlačila majke sa decom, ranjene, bolesne i nemoćne osobe. Prošla su nekoliko dana neverice, straha, brige, muke…  Nakon četiri dana posle svih događaja zazvonio je telefon iona se javila.  Čula je ženski glas albanke koja ju je pitala: „Nena kako si, mogu li da dođem da te vidim?“.Odgovorila joj je da slobodno dođe ali da mora  da razmisli šta njoj moze da se desi jer dolazi u Gračanicu. Ipak je došla kao što je i rekla. Posetila ih, donela im odeću, lekove i ono najvažnije – nadu: “Pa nisu svi albanci loši, ima i dobrih”. Tvrdi da se to ne zaboravlja. Njene reči utehe su govorile da su obe doživele isto i to joj je pomoglo da u sebi nađe snagu i želju da gradi mir i radi na pomirenju između zajednica.

Surova istina je da muškarci vladaju svetom, a Nena voli da prati položaj žena u štampi ne samo u našoj sredini vec i u svetu. Na momente nesigurna, ponekad neodlučna, to kako je drugi doživljavaju, izazovi koji je oblikuju, prilike koje (ne)dobija, veliki deo toga je samo zato što je žena. Zvuči u isto vreme i kao žalba, ali i kao istina koju, kako kaže, svi znamo. Smatra da razlog za ovo leži u nama samima, kao nasleđe prethodnih kulturnih obrazaca i manifestuje se u razlici u ambicijama.

 Ako se za ženu kaže da  je ambiciozna, to nije kompliment u našoj kulturi, vec je negativna konotacija. Razbijanje svih stereotipavidi kao  jedini put ka jednakosti jer:

– Od 195 zemalja, samo 17 vode žene;

– Žene zauzimaju 20% mesta u parlamentima širom sveta,a kako se penjemo ka hijerarhijskoj lestvici sve je manje žena

-svega 5% žena je na čelu kompanija,

–  samo 17% sedi u odborima kompanija,

 -30% su među preduzetnicama.

 Iako su žene dostigle određeni nivo obrazovanja zaključuje da, kada je vreme za donošenje ozbiljnih odluka koje utiču na ceo svet, ženski glasovi se skoro i ne čuju. Ambicija se očekuje od muškarca, ali za žene je opciona, jer im često nedostaju samopouzdanje i samouverenost.  Muškarci koji su ambiciozni, moćni i uspešni dobijaju aplauz, dok žene sa istim karakteristikama trpe društvene posledice. Ženska dostignuća dolaze sa cenom i pita se: „Zašto?“. Prema njenom mišljenju odgovor leži u tome što žene ne podržavaju žene, aove stavove treba menjati kod žena. Smatra da žene treba da podržavaju žene.

Od roditelja je često čula: “Mani se, ćerko, ćorava posla. Jedna lasta ne čini proleće.”,  a od prijateljica jedobijala sledeću poruku: “Ne možes ti da ispraviš krivu Drinu”.

Kao lični projekat koji će uvek pamtiti ističe udruženje „Ruka+Ruci“ koje već 18 godina sprovodi projekte koji osnažuju žene u ruralnim  sredinama na području opstina Kosovo Polje i Gračanica,   sa ciljem  da ih motiviše i uključi u preuzmanje aktivnije uloge u planiranju i ostvarivanju vlastite budućnosti na nekoliko polja.To su oblasti za edukaciju, za očuvanje opšteg i reproduktvnog zdravlja žena i mladih, ekonomsko osnaživanje, uključivanje u procese politike i zaštitu od nasilja u porodici. Kroz mnoge projekte povezivale su različite grupe žena, uspostavljale  dijaloge i ohrabrivale  žene da se pokrenu i tako menjaju postojeće stanje  u svojoj zajednici. Ponosna je jer je zajedno sa ostalim aktivistkinjama iz srpske i albanske zajednice ( „Naš Dom“, „Avenija“, „Luna“, „Open Door“, „Kalabria“, „Norma“…)  doprinela osnaživanju i poboljšanju osnovnih ljudskih prava žena, smanjenju uticaja predrasuda i stereotipa o ulozi žene u porodici i zajednici, povezivale su različite grupe žena iz zajednice i osnaživale komunikaciju i razmenu informacija između žena, pripadnica različitih udruženja i grupa sa područja opstine Gračanica, Kosovo Polje, Priština, Novo Brdo i Vučitrn. Posebno su je radovale aktivnosti u okviru projekta koje su se odnosile na:

– Edukativne radionice  (  zdravlje, politika, ekonomija, nasilje, izgradnja mira …);

– Pravno savetovanje za zaštitu žena od nasilja u porodici;

– Edukacije o mobilizaciji žena i zastupanju  žena za poboljšanje ravnopravnosti polova u društvu.

Posebno zadovoljstvo ( što je u njoj budilo ponos i davalo dokaz da se nešto menja)  kad se u njenom okruženju okupe žene koje dolaze na preventivni zdravstveni pregled (ultrazvučni pregled dojke, papa- test,pregled za dijabetes, hipertenziju…), po savet i pomoć za zaštitu od nasilja u porodici, ili na radionicu na kojoj se informišu o kosovskim zakonima.

Moglo bi se reći da se jači pol i dalje više pita i da su žene još uvek u senci muškaraca – što zbog patrijarhalnog društva, što zbog rodne podeljenosti uloga u porodici narocito u selima. Primećuje postojanje tendencije da se žene polako, nesigurno, plašljivo uključuju u procese politike idonošenja odluka. Malo ih je, smatra, koje su uporne i koje imaju podršku porodice i zajednice. Tapije na liderska mesta vidi kao mušku privilegiju ne samo u politici već i na mestima upravljanja, ali zaključuje da, zahvaljujući kvoti od 30% polako i zasluzeno dolazi do prelaska u ženske ruke.Iako statistička slika (imajući u vidu brojnost žena i raspored u centrima odlučivanja; zastupljenost u parlamentima i izvršnim organima stranaka, na rukovodećim radnim mestima …) pokazuje da su žene jos uvek daleko od idealne socijalne prihvatljivosti, tvrdi da ipak polako osvajaju  prostor da više nikad ne budu inferiorni posmatrači, vec aktivne učesnice u društvenoj utakmici. Zato kao izazov vidi biti žena političarka na Kosovu, kao i biti  bznismenka ili priznata hiruškinja ili programerka.

Najsrećniji trenutak u toku njenog aktivizma bio je na jednoj od radionica za prevenciju i zaštitu žena od nasilja u porodici. Na jednoj od radionica ispred svih žena, jedna učesnica ustala je i kazala: “ Rekla sam mom muzu da ukoliko bude i dalje vikao na mene i bacao predmete po kuci da cuidem  da se zalim u Ruka+Ruci. I ja imam svoja prava”. Ova izjava je ostavila utisak na nju da se nešto menja,  da je potreban rad na terenu koji će ohrabriti zene da savladaju   značajne prepreke u ostvarivanju osnovnih prava.

Najveci problem sa kojimse susretala je nedostak prihvatilišta za žene žrtave nasilja iz manjinskih zajednica. Najtužniji trenutak za nju je kad žrtvu nasilja smeste u prihvatilište u Srbiji.Preživljale su zajedno sa njom svaki trenutak njenog nasilja i brige za decom koju je ostavila  porodici.

Ženama su vekovima nedostajale hrabrost i odlučnost da pokrenu promene. Vekovima je ta borba,smatra Nena, lagano ojačala pojedine žene koje su doprinele da danas živimo bolje kao što su Florens Najtigejl, Marija Kiri, Emelin Pankherst, Eleonora Ruzvelt, koje su svojim upornim radom i talentom menjale svet.I udruženje žena “Ruka+Ruci“ u svojoj strategiji ima za cilj osnaživanje žena i mladih u silju menjanja postojećeg stanja. U vezi s tim, rade u zajednici, samostalno i  zajedno, sa Mrezom Žena Kosova (KWN)  i udruženjima. Smatra da se posledice sukoba se i danas osećaju i de facto odražavaju u smislu pogoršanja kada je u pitanju suživot i tolerancija među pripadnicima  dva konstitutivna naroda na Kosovu (Albanaca i Srba)  Okupljanjem žena i mladih iz različitih zajednica iz ruralnih sredina, želie da promovišu primere dobre prakse i iskustva u savladavanju socijalnih konflikata između razlicitih zajednica, kroz kreiranje prostora za susret i dijalog među njima. Mobilisane, osnažene i informisane žene i mladi imaće, veruje Nena, mogucnosti da menjaju postojeće stanje na polju ženskih prava, u obrazovanju, u ekonomiji, u politici i javnom delovanju tj. u zastupanju.

Zapaža da se već 18 godina Kosovo razvija kao zemlja, uređuje se infrastruktura, donose zakoni prema standardima EU, društvo se izgrađuje ali je sve to nedovoljno da bi se kod mladih devojaka i momaka razvila svest o ravnopravnosti polova. Stepen izolacije mladih iz manjinskih zajednica je visok, posebno onih koje žive u ruralnim područjima. Budući da su zarobljeni u podeljenom paralelnom obrazovnom sistemu, mladi albanske i srpske zajednice imaju ograničene mogućnosti za okupljanje i druzenje. Mladi srpske zajednice i dalje se suočavaju sa izolacijom jer se ne povezuju mnogo sa vladinim institucijama i kao takva njihova komunikacija sa službama, politikom i donošenjem odluka je ograničena. Jezik je takođe i prepreka u komunikaciji. Pored toga nasleđena isključenost, stereotipi i strah od „biti drugačiji“od drugih prisutni su u zajednicama različitog etničkog porekla na Kosovu.

Oko 50% stanovništva Kosova je mlađe od 25 godina, a smatra da mlade  na Kosovu  treba ohrabriti da savladaju  značajne prepreke u ostvarivanju njihovih osnovnih prava. Mladi koji zive  u ruralnim područjima imaju manje šanse da imaju pristup kvalitetnom obrazovanju i zdravstvenoj zaštiti, ostaju u velikoj meri nevidljivi jer nemaju priliku da učestvuju u procesima odlučivanja jer centralne i lokalne institucije i dalje ne smatraju razvoj mladih ljudi za prioritet. Zatonjena organizacija postoji, da pokrene inicijative i novi oblik osposobljavanja mladih– sa inkubatorima,treninzima za zastupanje, programima prakse i drugim programima za izgradnju kapaciteta za mlade, za pružanje usluga i mogućnostima kako bi se smanjio  negativan uticaj nasilja medju mladima, povećala mogucnost druženja i međusobne saradnje. S toga je, ističe ona, potrebno podržati  projekte koji će povećati zajedništvo i aktivno učešće mladih Albanaca i Srba koji rade zajedno u prijateljskoj radnoj atmosferi. Promene  iz rutinskog dnevnog načina života, u opuštajućem okruženju gde provode vreme zajedno, vidi kao priliku za ojačanje njihovog prijateljstva, međusobnu komunikaciju, deljenje i razmenu mišljenja i stavova  kroz rad i zabavu. Rešavanje gleda kroz na dve ključne komponente:

–  Promovisanje izgradnje mira kroz svest o ravnopravnosti polova među mladima u društvu;

– Uspostavljanje partnerskih odnosa, uključujući aktivno učešće mladih u izgradnji mira.

Njen lični moto je: “Ne možemo da promenimo ono čega nismo svesni, a onda kada osvestimo ne možemo sprečiti promenu“ — Šeril Sandberg.

Kao projekte realizovane od strane nje i organizacije za koju radi ističe da je osnovni zadatak udruženja za pružanje pomoci “Ruka+Ruci” saradnja sa donosiocima odluka i obezbeđenje  podrške i pomoćiženama i deci koja su žrtve nasilja pri dobijanju adekvatnije podrške. Njihov zadatak je da okupe ženske organizacije i da zajedno sa njima promovišu prava žena žrtava nasilja i njihove dece i da apeluju na donosioce odluka da više investiraju u specijalizovane servise podrške i pomoći za žene žrtve nasilja i njihovu decu, kako bi zaštita žrtava nasilja u porodici bila na boljem i kvalitetnijem nivou.

Uncategorized @sr

More Posts

Nevenka Rikalo, 61 vjeçE, jeton në UgljaRE. Familja e saj është një vajzë, dy djem dhe tre nipër e mbesa.

Fjalët që përshkruajnë më së miri karakterin e saj janë mbi të gjitha „tolerancë“, pastaj „aktive“ dhe „komunikative“ sepse e konsideron veten një person i cili është gjithmonë i gatshëm të ndihmojë të tjerët dhe të luftojë për parimet në të cilat ajo beson.

Ajo jetoi në një familje komplekse, ku nëna e saj gjithmonë u shqetësua dhe kujdesej për tre vajza. Ata janë mësuar dhe edukuar se nuk ka punë mashkullore dhe femrore dhe se fjala e të moshuarve duhet të respektohet.

Familja e saj jetonte në Fushë Kosovë, në koloninë e hekurt, ata kishin një fëmijëri të lumtur në të cilën të gjitha ditët do të pikturoheshin nga kujdesi i nënës, dashuria, vëmendja dhe qeshja, dhe një shoqëri e bukur me motrat e saj më të vogla. Fëmijëria e saj ishte kaq e bukur, pa gajle dhe e mbushur me gjëra që e bënin jashtëzakonisht të lumtur. Ato pëlqenin të luanin me fëmijët e tjerë nga lagja. Ajo ishte një fëmijë i lazdruar, por nëna e saj kurrë nuk e qortoi, edhe kur ajo u mahnit nga loja në vend që të lexonte lekturën, ajo vrapoi me miqtë e saj për të luajtur me top. Tani, pas kaq shumë vitesh, ajo sheh se fëmijëria dhe rinia e saj ishin të mbushura me disa takime të tjera interesante (ajo ishte anëtare e folklorit, ajo mori pjesë në aksionet e punës) dhe në atë kohë u nderua të bëhej anëtare e Rinisë Socialiste dhe më vonë anëtare i Lidhjes së Komunistëve.

Ajo kishte, dhe ende ka disa miq që e duan nënën e saj të mrekullueshme e dashur të cilët luftuan për të mbushur saj çdo dëshirë, dhe motrat që janë për herë të parë dhe ka gëzuar atë forcë shtesë për të ngulmuar dhe nuk heqin dorë, edhe kur ajo mendonte se ditët e këqija ata nuk kalojnë. Dy ditë e sulmeve ndaj popullatës civile serbe përbëheshin nga dëbimi masiv të serbëve. Data 17.03.2004. mbetet prapa saj dhe familjes së saj. Ajo ditë, thotë ajo, nuk harrohet. Për tri ditë (nga 17-19. Mars) u dëbua një numër i madh të serbëve dhe popullatës tjetër joshqiptare, janë përdhosur monumentet kulturore dhe historike serbe. Atë natë, 17 mars, në rrezik të jetës së saj, edhe pse e goditur, e mavijosur nga rrahja, ajo shkoi në makinën e policisë dhe nga shtëpitë e djegura serbe tërhoqi nënat me fëmijë, të plagosurit, të sëmurët dhe të pafuqishëm. Kaluan disa ditë të mosbesimit, frikës, merakut, mundimit … Pas katër ditësh, pas gjithë këtyre ngjarjeve, ra telefoni dhe ajo kap atë. Ajo dëgjoi zërin e një gruaje shqipëtare e cila e pyeti: „Nena si je, a mund të vij dhe të shoh?“. Ajo u përgjigj se ajo ishte e lirë për të ardhur, por se ajo do duhej t’a marrë parasysh se çfarë mund të ndodhë për shkak se ajo vjen në Graçanicë. Edge ajo erdhi si qysh tha. E ka vizituar atë, i solli rroba, ilaçe dhe më e rëndësishmja – shpresë: „E pra, jo të gjithë shqiptarët janë të këqi, ka edhe të mirë“, Ajo thotë se kjo nuk harrohet. Fjalët e saj folshin që të dyja kanë kaluar gjërat e njëjta dhe kjo e ndihmoi për veten e saj, që ta gjejë forcën dhe dëshirën për të ndërtuar paqen dhe të punojnë për pajtimin në mes të komuniteteve.

E vërteta mizore është se njerëzit sundojnë botën dhe Nena pëlqen të monitorojë pozitën e grave në shtyp jo vetëm në komunitetin tonë, por edhe në botë. Nganjëherë e pasigurt, ndonjëherë e pavendosur, siç perceptojnë të tjerët, sfidat që e formësojnë atë, mundësitë që ajo i merr apo (jo), shumë nga ajo është vetëm për shkak se ajo është një grua. Duket në të njëjtën kohë si një apel, por gjithashtu si një e vërtetë që, siç thotë ajo, ne të gjithë e dimë. Ajo mendon se arsyeja për këtë qëndron brenda nesh, si trashëgimi e modeleve të mëparshme kulturore dhe manifestohet në ndryshimin në ambicie.

Nëse një grua thuhet të jetë ambicioze, nuk është një kompliment në kulturën tonë, por një konotacion negativ. Thyerja e të gjitha stereotipeve e sheh rrugën e vetme për barazi sepse:

– Nga 195 vende, vetëm 17 janë të udhëhequra nga gratë;

– Gratë marrin 20% të ulëseve në parlamentet anembanë botës, ndërsa sa më shumë gjitemi në një shkallë hierarkike, më pak gra kemi,

– Vetëm 5% e grave janë në ballë të kompanive,

– vetëm 17% janë në bordet e kompanive,

  – 30% janë në mesin e grave sipërmarrëse.

Megjithëse gratë kanë arritur një nivel të caktuar të arsimit, ata konkludojnë se kur është koha për të marrë vendime serioze që ndikojnë në të gjithë botën, zërat e grave thuajse nuk dëgjohen. Ambicia pritet nga një mashkull, por është opsionale për gratë, sepse shpesh atyre u mungon besimi dhe vetëbesimi. Meshkujt që janë ambiciozë, të fuqishëm dhe të suksesshëm marrin duartrokitje, ndërsa gratë me karakteristika të njëjta vuajnë nga pasoja sociale. Arritjet e grave vijnë me një çmim dhe shtrohet pyetja, „Pse?“. Sipas mendimit të saj, përgjigja qëndron në faktin se gratë nuk i mbështesin gratë, dhe këto qëndrime duhet të ndryshohen tek gratë. Ajo mendon se gratë duhet të mbështesin gratë.

Nga prindërit e saj ka dëgjuar fjalë: “Largoju bijë nga punët e verbëra. Një lule nuk e bën pranverën”, ndërsa nga miket e saja ka marr mesazhin: “Nuk mundesh ti me i drejtu rrugët e shtrembura”. 

Si një projekt personal që gjithmonë do të mbahet mend thekson shoqatën „Ruka + Ruci“, e cila për 18 vjet zbaton projekte që fuqizojnë gratë në zonat rurale në komunën e Fushë Kosovës dhe Graçanicës, me qëllim për të motivuar dhe të angazhuar ngratë në marrjen e rolit aktiv në planifikimin dhe realizimin e të ardhmës së tyre në disa fusha. Këto janë fusha për edukim, për ruajtjen e shëndetit të përgjithshëm dhe riprodhues të grave dhe të rinjve, fuqizimin ekonomik, përfshirjen në proceset e politikave dhe mbrojtjen nga dhuna në familje. Nëpërmjet shumë projekteve u lidhën grupe të ndryshme të grave, vendosën dialogje dhe nxitën gratë të lëviznin dhe kështu të ndryshonin gjendjen ekzistuese në komunitetin e tyre. Ajo është krenare për shkak se ajo së bashku me aktivise të tjera ga komunitetet serbe dhe shqiptare ( „Shtëpia jonë/Nas dom“, „Avenue“, „Luna“, „Dera e Hapur“, „Kalabria“, „Norma“ …) ka kontribuar në forcimin dhe përmirësimin e të drejtave themelore të njeriut të grave, zvogëlimin e ndikimit të paragjykimeve dhe stereotipeve për rolin e gruas në familje dhe komunitet, që lidh grupe të ndryshme të grave nga komuniteti dhe forcon komunikimin dhe ndarjen në mes të grave që u përkasin shoqatave dhe grupeve të ndryshme nga komunat e Graçanicës, Fushë Kosovës, Prishtinës, Novobërdës dhe Vushtrrisë. Në veçanti, aktivitetet në kuadër të projektit kanë të bëjnë me:

– Seminare edukative (shëndetësi, politikë, ekonomi, dhunë, ndërtim të paqes …);

– Këshillim ligjor për mbrojtjen e grave nga dhuna në familje;

– Edukimi për mobilizimin e grave dhe advokimi për gratë për të përmirësuar barazinë gjinore në shoqëri.

Kënaqësi e veçantë (e cila zgjoi krenari dhe i dha dëshmi se diçka ndryshoi) kur në mjedisin e saj mblidhen gratë në kontrollin mjekësor parandalues (ekzaminimi me ultratinguj i gjirit, pap testi, ekzaminimi për diabet, hipertension …), për këshilla dhe asistencë për mbrojtjen nga dhuna në familje, ose në një punëtori ku ato informohen për ligjet e Kosovës.

Mund të thuhet se seksi i fortë pyetet më shumë dhe se gratë janë ende në hijen e burrave – për shkak të shoqërisë patriarkale, për shkak të roleve gjinore në ndarjen e familjes, sidomos në fshatra. Ajo vë në dukje ekzistencën e një tendence që gratë të përfshihen ngadalë, pasigurt, me frikë në proceset e politikave dhe vendimmarrjen. Ka pak ka nga ato që janë këmbëngulëse dhe të cilat kanë mbështetjen e familjes dhe të komunitetit. Tapitë në pozitat udhëheqëse i sheh si një privilegj mashkullor, jo vetëm në politikë por edhe në fushat e menaxhimit, por arrin në përfundimin se, në sajë të kuotës prej 30% ngadalë dhe me merita, udhëheqja po transferohet në duar të grave.  Edhe pse pasqyra statistikore (duke marrë parasysh numrin e grave dhe renditjen në qendrat e vendimmarrjes, përfaqësimi në parlamentet dhe organet ekzekutive të partive, në poste drejtuese …) tregon se gratë janë ende larg nga ideali i pranueshmërisë sociale, argumenton se edhe pse ngadalë po pushtojnë hapësirën ​​që më kurrë të mos jenë vëzhguese inferiorë, por pjesëmarrëse aktivë në lojën miqësore. Prandaj, ajo e sheh si sfidë një grua politikane në Kosovë, si dhe një biznesvjeçare ose një kirurge apo programere e njohur. 

Momenti më i lumtur gjatë aktivizmit të saj ishte në një nga seminaret për parandalimin dhe mbrojtjen e grave kundër dhunës në familje. Në një nga seminaret para të gjitha grave, një pjesëmarrëse u ngrit dhe tha: „Unë i thashë burrit tim se nëse ai vazhdon të ngritë zërin në mua dhe të hedhë objekte në shtëpi, unë do të shkoj në Ruka + Ruci. Unë gjithashtu kam të drejtat e mia.“ Kjo deklaratë i dha një përshtypje diçka për të ndryshuar, se puna në terren është e nevojshme për të inkurajuar gratë që të kapërcejnë pengesa të mëdha në ushtrimin e të drejtave themelore.

Problemi më i madh me të cilin kam hasur ishte mungesa e strehimit për gratë viktima të dhunës nga komunitetet pakicë. Momenti më i trishtuar për të është kur viktima e dhunës vendoset në një strehë në Serbi. Ata kaluan së bashku me të çdo moment të saj të dhunës dhe u kujdesën për fëmijët që i kishte lënë familjes së saj.

Për shekuj gratë kanë munguar guximin dhe vendosmërinë për të filluar ndryshimin. Për shekuj me radhë kjo betejë, thotë Nena, ngadale ka forcuar gratë që kontribuan që sot jetojmë më mirë si Florens Najtigejl, Marie Curie, Emmeline Pankhurst, Eleanor Roosevelt, të cilat me punën e tyre të madhe dhe talent ndryshuan botën. Edhe shoqata e grave „Ruka + Ruci „në strategjinë e saj synon të fuqizojë gratë dhe të rinjtë në procesin e ndryshimit të situatës aktuale. Në këtë drejtim, ata punojnë në komunitet, individualisht dhe së bashku, me Rrjetin e Grave të Kosovës (RrGGK) dhe shoqatat. Besohet se pasojat e konfliktit janë ndjerë ende dhe de facto reflektojnë përkeqësimin kur është fjala për bashkëjetesën dhe tolerancën në mesin e anëtarëve të të dy popujve përbërës në Kosovë (shqiptarë dhe serbë) që sjellin së bashku gratë dhe të rinjtë nga komunitetet e ndryshme në zonat rurale, duke dashur të promovojnë praktikat e mira dhe përvojat në tejkalimin e konflikteve shoqërore ndërmjet komuniteteve të ndryshme, duke krijuar hapësirë ​​për takim dhe dialog mes tyre. Të mobilizuara, të informuar dhe të fuqizuara, gratë dhe të rinjtë do të jenë, beson Nena, në gjendje të ndryshojnë gjendjen aktuale të të drejtave të grave, në arsim, ekonomi, në politikë dhe aktivitete publike dmth. në avokim.

Vërehet se për 18 vjet Kosova është duke u zhvilluar si një vend, infrastruktura është duke u rregulluar, ligjet e miratuara në përputhje me standardet e BE-së, shoqëria po ndërtohet, por nuk mjafton për të zhvilluar ndërgjegjësimin për barazinë gjinore midis vajzave dhe djemve të rinj. Shkalla e izolimit të të rinjve nga komunitetet pakicë është e lartë, veçanërisht ata që jetojnë në zonat rurale. Duke qenë të bllokuar në një sistem arsimor paralel të ndarë, komunitetet e reja shqiptare dhe serbe kanë mundësi të kufizuara për grumbullimin dhe shoqërimin. Të rinjët nga komuniteti serb vazhdojnë të përballen me izolimin sepse nuk lidhen shumë me institucionet qeveritare dhe si e tillë komunikimi i tyre me shërbimet, politikat dhe vendimmarrjen është i kufizuar. Gjuha është gjithashtu një pengesë për komunikimin. Përveç kësaj, përjashtimi i trashëguar, stereotipet dhe frika për të qenë „të ndryshëm“ nga të tjerët janë të pranishme në komunitetet me origjinë të ndryshme etnike në Kosovë.

Rreth 50% e popullsisë së Kosovës është më e re se 25 vjeç dhe beson se të rinjtë në Kosovë duhet të inkurajohen për të kapërcyer pengesa të mëdha për të drejtat e tyre themelore. Të rinjtë që jetojnë në zonat rurale kanë më pak gjassa që të kenë qasje në arsim cilësor dhe kujdesin shëndetësor, mbetet kryesisht i padukshëm për shkak se ata nuk kanë mundësi të marrin pjesë në vendimmarrje për shkak të institucioneve qendrore dhe lokale ende nuk e konsiderojnë zhvillimin e të rinjve një prioritet. Kjo është arsyeja pse ekziston organizata e saj për të nisur iniciativa dhe forma të reja të trajnimit për të rinjtë – me inkubatorë, trajnimit e avokimit, programeve, praktikave dhe programeve të tjera për të ndërtuar kapacitetin e të rinjve për të ofruar shërbime dhe mundësi për të zvogëluar ndikimin negativ të dhunës në mesin e të rinjve, ka rritur mundësinë e socializimit dhe bashkëpunimit të ndërsjellë. Prandaj, thekson ajo, është e nevojshme të mbështesim projekte që do të rrisin komunitetin dhe pjesëmarrjen aktive të shqiptarëve dhe serbëve të rinj, të cilët punojnë së bashku në një atmosferë pune miqësore. Ndryshimet nga rutina e rrugës së përditshme të jetës, në një mjedis të relaksuar, ku kalojnë kohë së bashku, e shohin këtë si një mundësi për forcimin e miqësisë e tyre, komunikimin e ndërsjellë, ndarjen dhe shkëmbimin e opinioneve dhe qëndrimeve përmes punës dhe lojes. Zgjidhjen e sheh nëpërmjet dy komponentëve kryesorë:

– Promovimi i ndërtimit të paqes nëpërmjet vetëdijes për barazinë gjinore midis të rinjve në shoqëri;

– Vendosja e marrëdhënieve të partneritetit, duke përfshirë pjesëmarrjen aktive të të rinjve në ndërtimin e paqes.

Motoja e saj personale është: „Ne nuk mund ta ndryshojmë atë që nuk jemi në dijeni dhe kur bëhemi të vetëdijshëm, nuk mund ta parandalojmë ndryshimin“ – Sheril Sandberg.

Si projekte të zbatuara nga ajo dhe organizata ku ajo puno, detyra kryesore e Shoqatës Ruka + Ruci është të bashkëpunojë me vendimmarrësit dhe të sigurojë mbështetje dhe ndihmë për gratë dhe fëmijët që janë viktima të dhunës në marrjen e mbështetjes më të përshtatshme. Detyra e tyre është të grumbullojnë organizatat e grave dhe të promovojnë me ta të drejtat e grave viktima të dhunës dhe fëmijëve të tyre dhe t’u bëjnë thirrje vendimmarrësve të investojnë më shumë në shërbime dhe mbështetje të specializuara për gratë viktima të dhunës dhe fëmijët e tyre, me qëllim që mbrojtja e viktimave të dhunës në familje të jetë në një nivel më të mirë.

Uncategorized @sq

More Posts

Nevenka Rikalo

Nevenka Rikalo, 61, lives in Ugljare. Her family is a daughter, two sons and three grandchildren.

The words that best describe her character are above all „tolerance“, then „being active“ and „communicative“ because she considers herself a person who is always ready to help others and to fight for the principles she believes in.

She lived in a complex family, where her mother always worried and took care on three daughters. They have been taught and educated that there are no male and female jobs and that the word of the elder must be respected.

Her family lived in Kosovo Polje, in the railway colony, they had a happy childhood in which all the days were covered by mother’s care, love, attention and laughter, and a nice gathering with her younger sisters. Her childhood was so kind, beautiful, and careless and filled with things that made her unusually happy. They liked to play with other children from the neighborhood. She was a mischievous child, but her mother never railed at her, even when she was enthralled by the game instead of reading the book, she ran with her friends to play with the ball. Now, after so many years, she sees that her childhood and youth were filled with some other interesting gatherings (she was a member of folklore, she participated in working actions) and at that time was honored to become a member of the Socialist Youth and later a member of the League of Communists.

She had, and today she has several friends who love a wonderful and attentive mother who tried to fulfill her every wish, and the sisters that gave her extra strength to persevere and not let go, even if she thought that the bad days won’t pass by. Two days of attacks on the Serbian civilian population consisted of the mass persecution of the Serbs. The date of 17.03.2004. was left behind her and her family. That day, she says, cannot be forgotten. In three days (March 17-19), a large number of Serbs and other non-Albanian population were expelled, desecrated Serbian cultural and historical monuments. That night, on the 17th of March, risking her life, although she was beaten, blue from the beat, she went with police cars and from the burnt Serbian houses she took mothers with children, wounded, sick and infirm. Several days of unbelief, fear, worry, trouble passed … After four days after all events, the phone rang and she answered. She heard the voice of the Albanian women who asked her: „Nena how are you, can I come to see you?” She told her to come freely, but she had to think about what could happen to her because she was coming to Gracanica. She came in as she said. She visited them, brought the clothes, medicines and most importantly – hope: „Well, not all Albanians are bad, there are good ones.“ She claims that this cannot be forgotten. Her words comforted her that both had the same experience and that helped her to find the strength and the desire to build peace and work for reconciliation between the communities.

The cruel truth is that men rule the world, and Nena likes to monitor the position of women in the press not only in our community but also in the world. At times uncertain, sometimes indecisive, as others perceive, the challenges that shape it, the opportunities that she gets (not), much of it is just because she is a woman. It sounds at the same time as an appeal, but also as a truth that, as she says, we all know. She thinks that the reason for this lies within ourselves, as the heritage of previous cultural patterns and manifests itself in the difference in ambition.

 If a woman is said to be ambitious, it is not a compliment in our culture, but a negative connotation. Breaking all stereotypes is seen as the only way to equality because:

– Out of 195 countries, only 17 are led by women;

– Women take up 20% of seats in parliaments around the world, and as we climb to a hierarchical scale, there are fewer women

– Only 5% of women are at the forefront of companies,

– Only 17% sits on company boards,

  – 30% are among women entrepreneurs.

Although women have reached a certain level of education, they conclude that, when it is time to make serious decisions affecting the whole world, women’s voices are almost not heard. Ambition is expected from a man, but it is optional for women, because they often lack confidence and self-confidence. Men who are ambitious, powerful and successful get applause, while women with the same characteristics suffer from social consequences. Women’s achievements come with a price and they ask, „Why?” In her opinion, the answer lies in the fact that women do not support women, and these attitudes should be changed in women. She thinks women should support women.

She often heard from her parents: „Dear daughter, get rid of ‘blind’ work.“ And from her friends she got the following message:“ You cannot correct the wrong pattern (river flow).” 

As a personal project that will always be remembered, the association „Ruka + Ruci“, which for 18 years has been implementing projects that empower women in rural areas in the municipalities of Kosovo Polje and Gracanica Municipality, aiming to motivate them and involve them in taking a more active role in planning and realizing their own future in several fields. These are areas for education, for the preservation of general and reproductive health of women and youth, economic empowerment, inclusion in policy processes and protection against domestic violence. Through many projects, different groups of women were connected, they established dialogues and encouraged women to move and thus alter the existing situation in their community. She is proud because, together with other activists from the Serbian and Albanian communities („Nas dom“, „Avenija“, „Luna“, „Open Door“, „Kalabria“, „Norma“ …) contributed to the empowerment and improvement of basic human rights of women, reducing the impact of prejudices and stereotypes on the role of women in the family and community, connected different groups of women from the community and empowered communication and information exchange between women, members of various associations and groups from the municipalities of Gračanica, Kosovo Polje, Pristina, Novo Brdo and Vucitrn. She was in particular happy with the activities within the project related to:

– Educational workshops (health, politics, economy, violence, peace building …);

– Legal counseling for the protection of women against domestic violence;

– Education on the mobilization of women and advocacy for women to improve gender equality in society.

Particular pleasure (which provoked pride and gave evidence that something is changing) when women in the preventive medical examination gather in her environment (ultrasound examination of the breast, pap test, examination for diabetes, hypertension …), after advice and assistance for the protection against domestic violence, or at a workshop where they are informed about Kosovo laws.

It could be said that the stronger sex is still more and more widespread, and that women are still in the shadow of men – because of the patriarchal society, which is due to the gender division of roles in the family, especially in the villages. It notes the existence of a tendency to involve women slowly, uncertainly, fearfully in policy processes and decision-making. There are few, they believe, who are persistent and who have the support of family and community. Deeds in leading positions sees as a men’s privilege not only in politics, but also in management places, but concludes that, thanks to a 30% quota, leading positions are gradually and deserved being transferred to women’s hands. Although the statistical picture (taking into account the number of women and schedule in decision-making centers, representation in parliaments and executive organs of the parties, in managerial positions …) shows that women are still far from ideal social acceptability, they claim that they slowly conquer space to they will never be inferior monitors, but active participants in the social game. Therefore, she sees as a challenge a woman politician in Kosovo, as well as being a businesswoman or a recognized surgeon or programmer. 

The happiest moment during her activism was at one of the workshops for the prevention and protection of women against domestic violence. At one of the workshops in front of all the women, one participant stood up and said: „I told my husband that if he still shouted at me and threw objects at home, I would go to complain to the Ruka + Ruci. I also have my rights. “This statement gave her an impression of something to change, that work on the field is needed to encourage women to overcome significant obstacles in implementing basic rights.

The biggest problem encountered was the lack of a shelter for women victims of violence from minority communities. The saddest moment for her is when the victim of violence is placed in a shelter in Serbia. They spent together with her every moment of her violence and worries for the children she left to her family.

For centuries women lacked the courage and determination to initiate change. For centuries, this struggle, according to Nena, slowly strengthened certain women who contributed to living better today, such as Florence Nighthigeil, Mariah Kiri, Emelin Pankherst, Eleonora Roosevelt, who with their persistent work and talent changed the world. And the Women’s Association „Ruka + Ruci“ in its strategy aims to empower women and young people in the process of changing the current situation. In this regard, they work in the community, individually and together, with the Kosovo Women’s Network (KWN) and associations. She believes that the consequences of the conflict are still felt and de facto reflected in terms of deterioration when it comes to coexistence and tolerance among members of the two constituent peoples of Kosovo (Albanians and Serbs). By gathering women and young people from different communities from rural areas, they want to promote cases of good practices and experiences in overcoming social conflicts between different communities, creating space for meeting and dialogue among them. Mobilized, empowered and informed women and young people will, she believes, have the opportunity to change the existing situation in the field of women’s rights, education, economy, politics and public action/ advocacy.

It is noted that for 18 years Kosovo has been developing as a country, infrastructure is being regulated, laws are being passed in line with EU standards, society is being built, but it’s not enough to develop awareness of gender equality among young girls and boys. The degree of isolation of young people from minority communities is high, especially those living in rural areas. Being trapped in a divided parallel education system, young Albanian and Serbian communities have limited opportunities for gathering and socializing. Young Serbian communities continue to face isolation because they do not connect much with government institutions, and as such their communication with services, politics and decision-making is limited. Language is also an obstacle to communication. In addition, the inherited exclusion, stereotypes and fear of being „different“ from others are present in communities of different ethnic origin in Kosovo.

About 50% of Kosovo’s population is younger than 25 years of age and believes that young people in Kosovo should be encouraged to overcome significant obstacles to their basic rights. Young people living in rural areas have less chances of having access to quality education and health care, remain largely invisible because they do not have the opportunity to participate in decision-making processes because central and local institutions still do not consider the development of young people as a priority. Therefore, her organization exists to launch initiatives and a new form of youth training – with incubators, advocacy training, training programs and other youth capacity building programs, to provide services and opportunities in order to reduce the negative impact of violence among young people, increase the possibility of socializing and mutual cooperation. Therefore, she emphasizes, it is necessary to support projects that will increase the community and active participation of young Albanians and Serbs who work together in a friendly working atmosphere. Changes from the routine daily way of life, into a relaxing environment where they spend time together, sees as an opportunity to strengthen their friendship, communicate, share and exchange views and attitudes through work and entertainment. Resolving could be through two key components:

– Promoting peace building through awareness of gender equality among young people in society;

– Establishing partnership relations, including active participation of young people in peacebuilding.

Her personal motto is: „We cannot change what we are not aware of, and when we become aware we cannot prevent the change“ – Sheril Sandberg

As projects implemented by her and the organization she is working for, the main task of the Ruka + Ruci Association is to cooperate with decision-makers and provide support and assistance to women and children who are victims of violence in obtaining more adequate support. Their task is to gather women’s organizations and to promote with them the rights of women victims of violence and their children and to appeal to decision-makers to invest more in specialized support and assistance services for women victims of violence and their children in order to have a better level of protection of victims of domestic violence.

Uncategorized

More Posts