Për shumicën e grave aktiviste në Kosovë dhe në Rajon, historia u është shkruar në mënyrë të pjesshme. Edhe për aktivisten për të drejtat e personave me nevoja të veçanta, Drita Luri Vukshinaj është shkruar shumë pak.

Drita Luri Vukshinaj ishte fëmija i dytë i Rabijes dhe Hakisë, e lindur më 3 tetor 1954, të cilët jetuan në Kurillë, një lagje e vjetër e Prizrenit, një familje e vogël me pak kushërinj por me shumë dashuri nga miqtë. Në moshën gjashtë vjeçare ajo rrëzohet nga pema e dudit dhe merr një lëndim serioz të këmbës që ishte e pamundur të shërohej atëbotë në Kosovë. Kësisoj, ajo shkoi në Spitalin e Shkupit, të cilët e rekomanduan të qëndronte atje, mirëpo mentaliteti i babit të saj dhe shumë familjarëve të tjerë nuk e lejuan nënën e saj (Rabijen) të qëndroj me të në spital. Kësisoj, ata u kthyen në Kosovë – në vendin ku mjekët rekomanduan t’ia amputonin këmbën.

Kur isha 10 vjeçe e gjysmë na vdiq nëna dhe më pas gjyshja (nëna e nënës) u kujdes për ne sepse babai im ishte nga Tetova dhe nuk kishte familjarë të tjerë në Kosovë.

Pas klasës së shtatë, Drita takoi një grua të cilën nuk e kishte njohur më parë e cila ia rekomandoi spitalin e Bajnicës, në Serbi. Në fshehtësi, pa i treguar askujt, i përgatiti të gjitha dokumentet që i duheshin.

“Kur i bëra të gjitha dokumentet, i thash babës hajde të shkojmë në spitalin e Bajnicës, sepse du me shku atje”, rrëfente Drita momentet rebeluese të fëmijërisë së saj për Oral History.

Natyrisht, mentaliteti i babait të saj shumë shpejtë dëshmoi që ai ishte kundër që vajza e tij të qëndronte në Serbi për t’u mjekuar. Mirëpo, Drita e kërcënoi që do të kërcente nga dritarja nëse ai nuk e nënshkruan lejen e qëndrimit në spital. Aty ajo qëndroi një kohë, ku e përfundoi klasën e tetë, e mësoi gjuhën e shenjave dhe këmba filloi t’i shërohej. Ajo gjithmonë thoshte se kishe lind për të dytën herë kur u kthye në vendin e saj të lindjes pas katër operimeve të përfunduara në Serbi.

Kur ajo arriti moshën për shkollë të mesme, babai i saj e detyroi të shkollohej për daktilografi në Prishtinë, por Drita ishte kundër kësaj, ajo ëndërronte të bëhej inxhiniere e makinerisë. Duke e mashtruar familjen e saj kinse po shkollohej në Prishtinë, ajo ndoqi për një kohë orët në shkollën teknike të Prizrenit pa dijeninë e askujt. Dhe, ishte e vetmja vajzë në klasë.

Kur ajo u njoftua me Akikun (bashkëshortin e saj) refuzoi fillimisht propozimin e tij për martesë për shkak të këmbës që e kishte akoma të sëmurë, por në vitin 1977 ata u martuan. Para se të martohej me Akikun, Drita ishte një ndër vajzat e para të qytetit që shkonte në diskon e parë të Prizrenit së bashku me vëllain e saj të madh, Iliazin. Atëbotë ishte turp që një grua të argëtohej… Në vitin 1974 punoi si menaxhere në Printeks, një fabrikë e fibrave sintetike në Prizren.

Nga viti 1994 ajo punoi pa u ndalur për më shumë dinjitet për personat me nevoja të veçanta. Atë vit, u hap zyra e organizatës HANDIKOS në Prizren, ku ishin të regjistruar vetëm 200 anëtarë. Pas përfundimit të luftës në Kosovës, ku filluan të vinin ndihmat humanitare u lajmëruan shumë persona me nevoja të veçanta, tregonte ajo. Drita së bashku me ekipin dolën në terren, duke punuar ditë e natë për t’i identifikuar dhe regjistruar personat me nevoja të veçanta. Shumë prej tyre nuk kishin dalë asnjëherë nga shtëpia, sepse ishin të dënuar nga familjarët, sepse ishte turp për ta t’i shihnin të tjerët se çfarë fëmije/prindi kishin në shtëpi.

Ajo punoi disa vite si koordinatore dhe menaxhere e programeve në HANDIKOS, dhe më vonë në vitin 2008 themeloi një ndër shoqatat e para për sport për personat me nevoja të veçanta e quajtur “KBK MARSI”- Klubi i Basketbollit me Karroca. Kjo organizatë themeloi edhe grupe të grave në sport si: pingpong, pikado, shah e edhe not, si dhe kurse për gratë në përdorimin e karrocave gjatë garave atletike. Në vitin 2011 bashkë themeloi organizatën “Femra për Femrat me Aftësi të Kufizuar” që synonte fuqizim ekonomik e politik të grave me nevoja të veçanta dhe mundësi të barabarta në shëndetësi.

Drita me organizatat e saj ishte e para e cila iu mundësoi 20 grave me nevoja të veçanta të merrnin lejen për vozitje, organizoi aktivitete kundër analfabetizmit, trajnime dhe kurse për punimin e bizhuterive, rrobaqepësi dhe kompjuter. Me organizatën e saj, për herë të parë ia mundësoi shumë personave me nevoja të veçanta të rehabilitoheshin gjatë verës në detin Adriatik në Shqipëri. Drita po ashtu ishte shumë aktive në Rrjetin e Grave të Kosovës që nga themelimi i organizatës.

Por, ëndrrat e Dritës u shuan në gjysmë, kur ajo në vitin 2014 u diagnostikua me sëmundjen e kancerit. Deri në ditën e saj të fundit, kur ajo i mbylli sytë më 8 Mars 2016, ajo me shumë pasion dhe dashuri luftoi për të drejtat e personave me nevoja të veçanta. Mikja dhe bashkëpunëtorja e saj Mybexhel Zhurri e kujton atë me këto rreshta: “Shpeshherë  ndjejmë se si një dritë apo ndjenjë e jona shuhet për ta ringjallë dikush tjetër. I jemi shumë falënderues asaj që na ndihmoi që përsëri kjo ndjenjë të rikthehet tek ne. Pas humbjeve ne vërejmë se sa miq të vlefshëm humbasim dhe sa të pasur kemi qenë. Drita na mësoi që pa marrë parasysh mos njohjeve apo mos vlerësimeve të mundit duhet vazhduar me përkushtim ndaj qëllimeve të caktuara, se vetëm kështu bëhemi të kënaqur dhe të plotësuar”.

Drita Vukshinaj u nda nga jeta duke lënë pas një pemë të mbushur me cicërima duke lënë pas tri vajza: Sherifen, Fjollën, Filloretën dhe bashkëshortin

U prehtë në paqe zonja Drita!

Aktiviste

More Posts

As it is the case with most women activists in Kosovo and the region whose story is partially written, also for Drita Luri Vukshinaj, an activist for the rights of persons with special needs, it is written very little.

Drita Luri Vukshinaj was the second child of Rabije and Haki, born on October 3, 1954, who lived in Kurilla, an old neighborhood of Prizren, a small family with few cousins but with much love from friends. At the age of six she falls from the mulberry tree and gets a serious ankle injury that was impossible to heal during that time in Kosovo. So, she went to the Hospital in Skopje, who recommended her to stay there, but due to the mentality of her dad and many other relatives – he did not allow her mother to stay with her at the hospital. Thus, they returned to Kosovo – at the place where doctors recommended to amputate the leg.

& When she was 10 years old her mother passed away and ever since her grandmother (the mother’s mother) looked after her and her siblings, as her father was from Tetovo, Macedonia, and they had no other family member in Kosovo.

After the seventh grade, Drita met a woman she had not previously known, who recommended the Bajnica hospital in Serbia. In secret, without telling anyone, she prepared all the needed documents. “When I prepared all the papers, I told my dad, let us go to the Bajnica hospital, because I want to go there,” refers Drita the rebellious moments of her childhood.

Of course, her father’s mentality had not changed so quickly and he was still against the idea for his daughter to stay in Serbia for medical treatment. But Drita threatened him that she will jump from the window if he did not sign the hospital stay permit. There she stayed for a time where she finished eighth grade, learned the sign language, and the foot began to be healed. She always said that she was born for the second time, when she returned to her birth place after four completed surgeries in Serbia.

When she reached the age of High School, her father forced her to attend the school for minute recorders in Pristina, but Drita was against it, she dreamed of becoming a machinery engineer. She cheated her family that she was allegedly attending school in Pristina, while she attended classes in Prizren’s technical school without anyone knowing about it. And moreover, she was the only girl in the classroom.

When she met Akik (her husband), she firstly rejected his marriage proposal because of her ill leg, but in 1977 they finally got married. Prior to marrying Akik, Drita was one of the first girls of the city to go to Prizren’s first discotheque along with her great brother, Iliaz. At that time, it was a shame for a woman to have fun… In 1974 she worked as a manager in Progres, a synthetic fiber factory in Prizren.

From 1994, she worked without ceasing in order to bring forth more dignity for the people with special needs. That very year, the office of the organization HANDIKOS was opened in Prizren, where there were only 200 members registered. After the end of the war in Kosovo, where humanitarian aid began to come and many people with special needs were registered. Drita along with the team went out on the ground, working day and night to identify and register people with special needs. Many of them had never left home because they were condemned by family members – because – it was a shame for them to be seen by others with such a child at home.

& She worked for several years as coordinator and manager of programs at HANDIKOS, and later in 2008 founded one of the first sports association for people with special needs called “KBK MARSI” – Basketball Trolley Club. This organization also established women’s groups in sports such as table-tennis, darts, chess and swimming, as well as courses for women in the use of wheelchairs during athletic competitions. In 2011, she co-founded the “Women for Women with Disabilities” organization aimed at the economic and political empowerment of women with special needs and equal opportunities in health.

& Drita with her organizations was the first one that enabled 20 women with special needs to obtain driving licenses, organized anti-illiteracy activities, training courses for jewelry, tailoring and computer training. With her organization, for the first time, she enabled many people with special needs to be rehabilitated during the summer in the Adriatic Sea in Albania. Drita was also very active in the Kosovo Women’s Network since the foundation of the organization. But Drita’s dreams went down in half when she was diagnosed with cancer in 2014. By the end of her last day, when she closed her eyes on March 8, 2016, with so much passion and love she fought for the rights of people with special needs. Her friend and associate Mybexhel Zhurri remembers her with these lines: “We often feel that our light or feeling is reduced to be revived by someone else. We are very grateful to her that she helped returning this feeling to us again. After the loss of a dear friend we realize how valuable they were and how rich we were by having them. Drita taught us that regardless of non-recognition or non-assessment of the struggle we must continue with dedication to certain goals, that is to say that we are satisfied and fulfilled. Drita Vukshinaj left this life leaving behind a tree full of tweets … her three daughters: Sherife, Fjolla and Filloreta and her husband. Rest in peace, Lady Drita!

Activist

More Posts

Leave a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *